Governance, Enterprise Risk & Compliance Conference

Understanding Risk to improve business performance

Boussias Communications και η Fidel & Fortis

Τετάρτη, 12 Νοεμβρίου 2014 | Αμφιθέατρο Maroussi Plaza,

Πώς το GRC μπορεί να συμβάλει στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και την ευημερία της κοινωνίας

Γιατί το GRC (Governance, Enterprise Risk & Compliance) είναι σημαντικό για την ανάκαμψη και ανάπτυξη στη συνέχεια της πραγματικής οικονομίας στην Ελλάδα. Πώς το GRC θα μπορούσε να μετατραπεί από "περιορισμό" σε πηγή παραγωγής πλούτου. Πώς θα μπορούσε να ενισχυθεί η σταθερότητα και η ασφάλεια του ευρύτερου επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Πώς οι υψηλής ποιότητας αποφάσεις αυξάνουν την ελκυστικότητα των επενδύσεων και μειώνουν το κόστος χρηματοδότησης.

Τελικός στόχος των οικονομικών και πολιτικών συστημάτων είναι η κοινωνική πρόοδος και η ευημερία. Ζητούμενο είναι η ανάπτυξη της κοινωνίας και όχι μεγέθυνση της οικονομίας. Η οικονομική ανάπτυξη αποτελεί έναν ενδιάμεσο σταθμό και συχνά προϋπόθεση για την επίτευξη του τελικού στόχου.

Πρέπει να παράγονται πολλά προϊόντα και υπηρεσίες με χαμηλό κόστος (αυτό είναι η παραγωγικότητα) και στη συνέχεια τα προϊόντα αυτά, να αγοράζονται από πολλούς, αφήνοντας ένα ικανοποιητικό κέρδος (αυτό είναι η ανταγωνιστικότητα).

Η παραγωγικότητα σχετίζεται με τους παραδοσιακούς, τους γραμμικούς συντελεστές δημιουργίας αξίας, όπως το κόστος εργασίας, οι πρώτες ύλες, η ενέργεια κά.

Η ανταγωνιστικότητα εξαρτάται και από το λεγόμενο «επιχειρηματικό περιβάλλον». Ένα περιβάλλον που θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από θεσμική ανάπτυξη, ευκολία του επιχειρείν και από ένα σταθερό, απλό και δίκαιο φορολογικό σύστημα.

Υπάρχει όμως και ένας επιπλέον παράγοντας, το κλίμα, το αίσθημα εμπιστοσύνης και ασφάλειας. Η αίσθηση ότι το αύριο θα είναι καλύτερο από το χθες, το wealth effect δηλαδή.

Να σημειώσουμε δύο σημαντικά δεδομένα της συγκυρίας:

1. Πρώτον, αυτό που αναδείχθηκε από την τρέχουσα κρίση είναι η απαίτηση για αλλαγή παραγωγικού και αναπτυξιακού μοντέλου. Δεν αρκεί η απλή αναδιάταξη των παραγωγικών συντελεστών. Αυτό το εγχείρημα απαιτεί χρηματοδότηση μακροπρόθεσμου ορίζοντα και
2. Δεύτερον, οι επενδυτικοί προορισμοί είναι πολλοί. Ο καθένας με διαφορετική πρόταση προσπαθεί να προσελκύσει του ενδιαφερόμενους επενδυτές.

Πως λοιπόν θα προσελκύσουμε κεφάλαια από το εξωτερικό που θα επεκτείνουν τους διαθέσιμους πόρους της οικονομίας ;

Θα ήταν σφάλμα να ανταγωνιστούμε με βάση το μισθολογικό κόστος ... γιατί πάντα θα υπάρχουν «καλύτεροι» (φθηνότεροι δηλαδή) από εμάς.

Για τις πρώτες ύλες και την ενέργεια, μπορούμε να κάνουμε σημαντικά πράγματα για την αξιοποίησης τους αλλά γενικά αποτελούν κληρονομιά της φύσης.

Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα χαρτιά που μας μοιράζουν, μπορούμε όμως να παίξουμε το παιγνίδι με τον δικό μας τρόπο !!! και ποιος είναι αυτός ο τρόπος ;

Να ανταγωνιστούμε ως μια ευρωπαϊκή χώρα που διαθέτει θεσμική ανάπτυξη και κράτους δικαίου, ως μια αγορά που είναι συμβατή και αναγνωρίσιμη από τους διεθνείς επενδυτές, ως επιχειρήσεις που εμπεριέχουν σημαντικές αξίες, που όμως σήμερα είναι υποτιμημένες …

… και η εταιρική διακυβέρνηση, η διαχείριση κινδύνου και η κανονιστική συμμόρφωση μπορούν να αναδείξουν την επενδυτική ελκυστικότητα των επιχειρήσεων, να συμβάλλουν στην ανταγωνιστικότητα τους, σήμερα αλλά και αύριο εξασφαλίζοντας δηλαδή την βιωσιμότητα τους !!!

Για την εταιρική διακυβέρνηση …

Η γνώση και η πληροφορία είναι εκ της φύσης τους κατανεμημένες. Κάθε πολίτης ή οικονομικός παράγοντας γνωρίζει μόνο ένα μικρό κομμάτι αυτών που γνωρίζει το σύνολο.

Συχνά ακούμε: «είμαστε καλύτεροι από μένα» ή «η σοφία του πλήθους».

Όσοι πιστεύουν σε αυτό, χτίζουν συστήματα αποκεντρωμένης λειτουργίας, μεγάλων και μη συσχετιζόμενων – συχνά και αντιτιθέμενων – συνόλων, στη λήψη αποφάσεων. Αυτά τα συστήματα αποδείχτηκαν τα πιο αποτελεσματικά και ανθεκτικά στο χρόνο.

Τα παραπάνω αποτελούν προϋποθέσεις για μια αποτελεσματική επιχείρηση. Αλλά μόνα τους δεν αρκούν. Δεν εξασφαλίζουν την σταθερότητα και βιωσιμότητα. Απαιτούνται να υπάρχουν διαμορφωμένα και να λειτουργούν και αντίβαρα και εφεδρείες.

Εσωτερικά στην εταιρία θα πρέπει να υπάρχουν μηχανισμοί που κρατάνε σε ισορροπία τις διαφορετικές εξουσίες, έτσι ώστε όταν μπλοκάρει η μία να την ξεμπλοκάρουν οι άλλες.

Πρέπει όμως και στο ευρύτερο περιβάλλον να υπάρχουν και θεσμικές εφεδρείες, όπου στην περίπτωση που δεν λειτουργήσουν και μπλοκάρουν ταυτόχρονα όλες οι εξουσίες, τότε θα πρέπει να παρεμβαίνει ένας εξωτερικός μηχανισμός («ο ρυθμιστής») που λειτουργεί καταλυτικά και τις ξεμπλοκάρει όλες. Η ρυθμιστική αρχή, το κράτος, ο νόμος.

Με αυτή την αρχιτεκτονική οι επιχειρήσεις θα μπορέσουν να παραμείνουν σταθερές και ασφαλείς στη διάρκεια του χρόνου.

Αν η επιχείρηση εφαρμόζει ανοικτή και διαφανή διακυβέρνηση:

·         Λαμβάνει πιο «ποιοτικές» και καλές αποφάσεις

·         Και άρα είναι πιο ανταγωνιστική και αποτελεσματική

·         Και άρα πιο βιώσιμη

·         Οι δε μέτοχοι της νιώθουν άνετα με τη λειτουργία της επιχείρησης και τη λήψη των αποφάσεων

·         Είναι δε περισσότερο πρόθυμοι να συνεχίσουν να επενδύουν στην εταιρία

Για την κανονιστική συμμόρφωση …

Η επιχείρηση του σήμερα λειτουργεί σε ένα ανοιχτό, ελεύθερο και ισχυρά διασυνδεδεμένο παγκόσμιο περιβάλλον.

Επιπλέον, λειτουργεί σε ολοένα και πιο πολύπλοκο, σύνθετο, συχνά μεταβαλλόμενο και απαιτητικό θεσμικό περιβάλλον.

Η αποτελεσματική τοποθέτηση σε αυτό το περιβάλλον μπορεί να γίνει μόνο με ανοιχτές και ελεύθερες επιχειρήσεις που συνεργάζονται μεταξύ τους και είναι συμβατές με ένα πλαίσιο κανόνων που μεταδίδει εμπιστοσύνη και ασφάλεια.

Αλλά οι επιχειρήσεις πρέπει να έχουν και επιπλέον δύο χαρακτηριστικά: να είναι καθαρές και διαφανείς. Μόνο έτσι ο διπλανός μας, θα δώσει το χέρι του για συνεργασία. Μια συνεργασία που θα καλύπτει: μετακίνηση προσώπων, διακίνηση προϊόντων και μεταφορά κεφαλαίων.

Σε ένα ισχυρά συνδεδεμένο κόσμο κανείς δεν νιώθει ασφαλής αν όλοι δεν νιώθουν ασφαλείς.

Κανείς δεν θέλει να συνδεθεί με τοξικές επιχειρήσεις που πουλούν τοξικά προϊόντα.

Η καλή επιχείρηση γίνεται μαγνήτης και προσελκύει πολλούς πελάτες και τους καλύτερους εργαζόμενους. Αλλά όχι μόνο αυτό, μειώνει και το κόστος χρηματοδότησης γιατί περισσότεροι επενδυτές ή πιστωτές είναι διατεθειμένοι να παρέχουν τα χρήματα τους για την χρηματοδότηση της εταιρίας.

Συμφέρει δηλαδή να είσαι ανοικτός και διαφανής. Αυτά είναι τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα μιας … κανονιστικά συμμορφούμενη επιχείρησης !!!

Για την διαχείριση κινδύνου …

Πριν μπούμε στα βαθιά νερά της διαχείρισης κινδύνου θα σας διηγηθώ μια ιστορία του καλοκαιριού που συνέβη κατά την πρώτη συνομιλίας μου με την κυρία Μαριλένα Φατσέα σχετικά με αυτό το συνέδριο. Καθώς μιλούσαμε λοιπόν μέσω κινητού διεκόπει ξαφνικά η συνομιλία μας. Με κάλεσε μετά από δέκα λεπτά περίπου και μου είπε ότι το κινητό της έχει σύστημα προστασίας από την υπερθέρμανση – ήταν καλοκαίρι, υποθέτω ότι μίλησε με αρκετούς από τους συμμετέχοντες για το συνέδριο και ανέβηκε η θερμοκρασία του κινητού.

Το σύστημα αυτό – προφανώς αυξάνει το κόστος κατασκευής του κινητού αλλά ταυτόχρονα μειώνει τον κίνδυνο καταστροφής της συσκευής από υπερθέρμανση και προστατεύει από κίνδυνο πιθανού τραυματισμού.

Είναι λογικό η αγορά ασφάλειας να συνεπάγεται αύξηση του κόστους. Το ερώτημα είναι αν αυτός ο συνδυασμός είναι ο βέλτιστος. Αν η αύξηση του κόστους ή των κερδών των επενδύσεων είναι απροκατάληπτα σταθμισμένη με το αναλαμβανόμενο ρίσκο, στο πλαίσιο των συγκεκριμένων ορίων που ο καθένας χρήστης ή επενδυτής θέτει για την ανάληψη του.

Η χρηματοοικονομική κρίση χτύπησε πρώτα την Αμερική, ακολούθησε η Ευρώπη και στη συνέχεια η Ελλάδα. Ο χώρος των αγορών προσαρμόστηκε πρώτος γιατί αυτός πρώτος από όλους δέχθηκε το ωστικό κύμα. Οι εμπειρίες αλλά και τα μέτρα προστασίας για τον χρηματοπιστωτικό χώρο μπορούν να μεταφερθούν και στον χώρο της πραγματικής οικονομίας. Δεν πρέπει να πετάξουμε την κρίση στα σκουπίδια. Πρέπει να πάρουμε τα κατάλληλα μαθήματα και να προσαρμοστούμε.

Η ισχύς είχε μετατοπιστεί από την παραγωγή στη διαχείριση κεφαλαίων, η μόχλευση ξεπέρασε τα όρια και η συμπεριφορά των σύνθετων χρηματοοικονομικών προϊόντων ήταν μη γραμμική και δύσκολα κατανοητή.

Οι διάφορες κατηγορίες κινδύνου αντιμετωπίζονταν σε ξεχωριστό πλαίσιο και όχι με τρόπο ολοκληρωμένο, η κατανόηση των κινδύνων δεν ήταν πλήρης από την εταιρία, η δε απόδοση είχε βραχυπρόθεσμη μέτρηση χωρίς να σταθμίζεται με το αναλαμβανόμενο ρίσκο.

Η ταχύτητα ανάπτυξης και διεθνοποίησης των αγορών άφησε πίσω το ρυθμιστικό πλαίσιο, τα εσωτερικά συστήματα προστασίας (κινδύνου, εποπτείας και ελέγχου) και την κατανόηση σχετικά με το μέγεθος επίδρασης τους στην σταθερότητα του συστήματος.

Το κατάρτι μεγάλωσε αναλογικά περισσότερο από το έρμα, και στην κακοκαιρία, όπως ήταν λογικό, είχαμε πρόβλημα αξιοπλοΐας …

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι πρέπει να αποφεύγουμε το ρίσκο, γιατί το ρίσκο δεν είναι κακό. Η διάθεση για την ανάληψή του είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για την εξέλιξη και τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων. Το ρίσκο πρέπει να το αναλαμβάνουμε, γιατί μόνο έτσι προχωρούν τα πράγματα μπροστά.

Όλα τα παραπάνω πιστεύουμε ότι προσθέτουν αξία για τους πελάτες – καταναλωτές. Ο πελάτης αγοράζει τελικό προϊόν συνοδευόμενο από υπηρεσίες υποστήριξης. Στις περισσότερες περιπτώσεις κρίνει και αξιολογεί συνολικά το πακέτο (προϊόν & υπηρεσία) με βάση το λειτουργικό πλεονέκτημα που αποκτά και όχι τα επί μέρους χαρακτηριστικά. Η συνολική προσέγγιση – σε εταιρικό επίπεδο δηλαδή – του GRC είναι αυτό που θα προσδώσει ποιότητα, ασφάλεια και σταθερότητα σε ολόκληρη την παραγωγή. Είναι αυτό που θα κάνει το προϊόν να είναι συμβατό με τις προσδοκίες του αγοραστή του. Ο πελάτης αγοράζει το αποτέλεσμα της επιχείρησης και όχι το αποτέλεσμα μιας δραστηριότητας !!!

Και τώρα ένα διαχρονικά επίκαιρο ζήτημα. Καλά όλα αυτά αλλά δεν είναι κατάλληλα για την Ελλάδα, ειδικά σήμερα που το βασικό ζητούμενο είναι η επιβίωση. Μπορούν οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα, με το μέγεθος που έχουν, να  έχουν GRC ;

Όταν αναφερόμαστε στο GRC εννοούμε κυρίως την κουλτούρα και λιγότερο τις δομές και τις διαδικασίες. Και αυτό θα αναλύσουμε.

Ισχυριζόμαστε ότι ακόμα και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις είναι «δημόσιες επιχειρήσεις». Και ως τέτοιες θα πρέπει να λογοδοτούν στους μετόχους, στους πελάτες, στους προμηθευτές, στους εργαζόμενους και τελικά στην κοινωνία. Για να αναλύσουμε, αυτή την άποψη.

Από πού αντλούν κεφάλαια οι εταιρίες ;

·         ένα μέρος από τις τράπεζες, μέσω δανείων, λεφτά των καταθετών δηλαδή,

·         ένα μέρος από επιδοτήσεις τους κράτους ή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λεφτά των φορολογουμένων, Ελλήνων ή Ευρωπαίων δηλαδή

·         ένα μέρος από φίλους, οικογένεια ή εναλλακτικές χρηματιστηριακές αγορές, άλλους μετόχους δηλαδή.

·         ένα αναλογικά με τα προηγούμενα, μικρότερο μέρος, αποτελούν τα κεφάλαια του μεγαλομετόχου – ιδιοκτήτη – επιχειρηματία, τα ιδιωτικά  κεφάλαια δηλαδή !!!

Αν τα πράγματα δεν πάνε καλά ποιος θα έχει τη μεγαλύτερη ζημιά ; οι δημόσιοι πιστωτές και μέτοχοι. Άρα η εταιρία είναι δημόσια και πρέπει να λογοδοτεί σε αυτούς που προσφέραν τα λεφτά τους.

Αλλά πρέπει να λογοδοτεί και τους πελάτες γιατί αυτοί αγοράζουν τα προϊόντα της εταιρίας. Και προσδοκούν ασφαλή και ποιοτικά προϊόντα.

Για να μπορεί η εταιρία να αφήνει το θετικό της αποτύπωμα στην κοινωνία θα πρέπει να παίρνει καλές αποφάσεις (governance), να αξιολογεί τους κινδύνους (risk management) και να είναι συμβατή με τους κανόνες (compliance).

Με αυτή την κουλτούρα η εταιρία όχι μόνο θα εξασφαλίσει την επιβίωση της αλλά θα αναπτυχθεί και θα πετύχει την ανταγωνιστικότητας της.

Οι επιχειρήσεις αλλά και οι θεσμοί εδράζονται στην κοινωνία. Από την κοινωνία πρέπει όλοι να λάβουμε την νομιμοποίηση για τα επόμενα βήματα. Κανείς δεν μπορεί να πάει πολύ μακριά, χωρίς αυτή την αποδοχή. Και η κοινωνία τοποθετείται θετικά, όταν νιώθει ασφάλεια και εμπιστοσύνη.

Κατά αντίστοιχο τρόπο, οι δραστηριότητες που συζητάμε σήμερα πρέπει να λάβουν εταιρική νομιμοποίηση. Κυρίως δε, οι άνθρωποι του GRC με τις δράσεις τους, πρέπει να έχουν την εταιρική αποδοχή.

Ιστορικά και διεθνώς έχει παρατηρηθεί ότι μετά από κρίσεις τα πράγματα κινούνται από την απόλυτη έλλειψη στην ακραία υπερβολή. Εμείς όμως πρέπει να επιλέξουμε, ως τοποθέτηση, την Αριστοτελική μεσότητα. Η μεσότητα είναι ζώνη, έχει βαθμούς ελευθερίας, έχει διασπορά στις αποδεκτές τιμές. Σε αυτή τη ζώνη περιλαμβάνεται η ευελιξία αλλά όχι η χαλαρότητα, οι κανόνες αλλά όχι η γραφειοκρατία, η ορθολογική ανάλυση αλλά όχι ο εταιρικός εκφοβισμός.

Όταν κινούμαστε στο μεσοδιάστημα, το ελάχιστο ρίσκο συνδυάζεται, με βέλτιστο τρόπο, με την ελάχιστη ενέργεια.

Παντελής Λάμπρου

Διευθυντής Κανονιστικής Συμμόρφωσης, Όμιλος Ελληνικών Χρηματιστηρίων