Ο εκφοβισμός στο χώρο εργασίας (bulling) μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τους εμπλεκόμενους εργαζόμενους καθώς και για την κουλτούρα μιας επιχείρησης. Σύμφωνα με μια έρευνα του Συλλόγου Διαχείρισης Ανθρώπινου Δυναμικού (SHRM) στις ΗΠΑ λίγο περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι είχαν περιστατικά εκφοβισμού στο χώρο εργασίας της επιχείρησής τους. Ανέφεραν σοβαρές επιπτώσεις, όπως στρες και κατάθλιψη των εργαζομένων, μειωμένο ηθικό, χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, υπήρχαν ενδείξεις για νομικές συνέπειες και ρίσκα που σχετίζονται με τον εκφοβισμό του εργατικού τους δυναμικού. Η κατάσταση στην Ελλάδα δεν απέχει πολύ από τα παραπάνω ευρήματα.

Σε ότι αφορά το ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης (sexual harassment) στο χώρο εργασίας δεν είναι κάτι σπάνιο. Γυναίκες και άνδρες, εργαζόμενοι στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, μέσα μαζικής επικοινωνίας και δημόσιες υπηρεσίες μιλούν και αναδεικνύουν το θέμα αυτό, περιγράφουν ιστορίες παρενόχλησης και διενεργούν σχετικές έρευνες για την καταγραφή της σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας.

Ακολουθεί μια πιο προσεκτική ματιά για το πώς οι υπεύθυνοι των επιχειρήσεων μπορούν να αντιμετωπίσουν και να αποτρέψουν τον εκφοβισμό στο χώρο εργασίας.

Τι είναι ο εκφοβισμός στο χώρο εργασίας;

Στο χώρο εργασίας υπάρχει το ενδεχόμενο να υπάρξουν συγκρούσεις και είναι σημαντικό και απαραίτητο να υπάρχει ανοικτή γραμμή επικοινωνίας και επίσης σαφείς διαδικασίες για το πως μπορεί να επιλυθούν. Πότε όμως μια σύγκρουση γίνεται εκφοβισμός; Εκφοβισμό έχουμε όταν οι εργαζόμενοι παρενοχλούνται ή εκφοβίζονται, όταν υπάρχει λεκτική ή σωματική κακοποίηση ή όταν μια συγκεκριμένη κατάσταση παρεμποδίζει ένα εργαζόμενο να ολοκληρώσει την εργασία του αποτελεσματικά. Συχνά, αυτός που στοχοποιείται βιώνει τις συνέπειες του εκφοβισμού και εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα τότε μπορεί να οδηγήσει σε άγχος ή αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, ως αντίκτυπο για το άτομο, όπως επίσης πιθανή υποβάθμιση και υποτίμηση της θέσης του εντός του οργανισμού. Μακροπρόθεσμα δε μπορεί να προκύψουν οικονομικά και χρηματοοικονομικά ζητήματα που σχετίζονται με την επαγγελματική του σταδιοδρομία.

Ανάδειξη του εκφοβισμού στο χώρο εργασίας ως ένα σοβαρό θέμα

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις είναι η αντιμετώπιση του εκφοβισμού στο χώρο εργασίας και το στίγμα που συνδέεται με αυτόν. Τα θύματα είναι πιθανό να φοβούνται να λειτουργήσουν και να εξελιχθούν στην εργασία τους, ενώ οι εργοδότες να μην αισθάνονατι σιγουριά για το πώς θα αντιμετωπίσουν μια περίπτωση εκφοβισμού όταν προκύψει. Όταν ο εκφοβισμός αυξάνεται και φθάνει το επίπεδο της παρενόχλησης, τότε η κατάσταση αυτή μπορεί να οδηγήσει και σε νομικές συνέπειες. Επιπλέον, η επιβάρυνση των εργαζομένων που σχετίζεται με τον εκφοβισμό - καθώς και η πιθανότητα μείωσης της παραγωγικότητας - μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την όλη παραγωγική διαδικασία της επιχείρησης. Υπάρχει επίσης ο κίνδυνος να επηρεάσει αρνητικά τους εργαζόμενους αλλά και δυνητικούς ικανούς υποψήφιους από την αγορά εργασίας και να βλάψει το εμπορικό σήμα και τη φήμη μιας επιχείρησης και τελικά, οι επιχειρήσεις να αδυνατούν να αντέξουν οικονομικά τις επιπτώσεις φαινομένων εκφοβισμού.

Δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος αντιμετώπισης καταστάσεων εκφοβισμού

Οι εργαζόμενοι που υφίστανται εκφοβισμό ενδέχεται να μην είναι σε θέση και να είναι απρόθυμοι να λειτουργήσουν παραγωγικά στην εργασία τους και να φοβούνται πως θα τεθεί σε κίνδυνο η θέση εργασίας τους. Είναι σημαντικό οι επιχειρήσεις να διαθέτουν μηχανισμούς και αρμόδια τμήματα για την αναφορά και αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και παρενόχλησης. Το προσωπικό θα πρέπει να ενθαρρύνεται να μιλάει και να αναφέρει τα περιστατικά αυτά στον προϊστάμενό του, σε στελέχη Ανθρώπινου Δυναμικού ή στη νομική υπηρεσία (αν υπάρχουν) ή σε οποιοδήποτε μέλος της διοίκησης.

Ο εκφοβισμός στο χώρο εργασίας αποτελεί σοβαρό πρόβλημα και μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τις επιχειρήσεις. Εκπαιδεύστε το προσωπικό σας στον τρόπο αντιμετώπισης του εκφοβισμού και της παρενόχλησης, λάβετε μέτρα αποτροπής με απλό, κατανοητό και σαφή γραπτό κανονισμό. Πάρτε στα σοβαρά τις κατηγορίες εκφοβισμού και σε περίπτωση εκδήλωσης μιας κατάστασης εκφοβισμού σε εργαζόμενους σας, δράστε άμεσα και συμβουλευτείτε ένα εξειδικευμένο στέλεχος ή κάποιο άλλο αρμόδιο άτομο για εργασιακά θέματα.

Σε ότι αφορά τη  σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας θα μπορούσε να συνοψισθεί σε δυο ομάδες:

1. Με τη μορφή της ανταλλαγής: Η αποδοχή ή η άρνηση σεξουαλικών προτάσεων ή σεξουαλικής επαφής μπορεί να συνδέεται ως αντάλλαγμα με «συγκεκριμένες καταστάσεις απασχόλησης» του εργαζόμενου, όπως την πρόσληψη, την απόλυση, την αύξηση ή μείωση του μισθού, την προαγωγή ή την ανάθεση επιθυμητής βάρδιας.

2. Εκφοβιστικό περιβάλλον: Αυτός ο τύπος παρενόχλησης δεν εμπεριέχει το στοιχείο της ανταλλαγής και σύνδεσης με πιθανές επιπτώσεις στην εργασιακή κατάσταση του εργαζόμενου, αλλά με την δημιουργία ενός εχθρικού, προσβλητικού ή εκφοβιστικού περιβάλλοντος εργασίας για τον εργαζόμενο (προσβλητικά υπονοούμενα και σχόλια για γυναίκες ή άνδρες, άσεμνες χειρονομίες κλπ). Το θύμα και ο θύτης μπορεί να είναι το ίδιο φύλο.

Η σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι απαραίτητο να προέρχεται από τον άμεσο προϊστάμενο του υπαλλήλου, μπορεί πχ. να είναι κάποιος συνεργάτης, προϊστάμενος ή εργαζόμενος από άλλο τμήμα ή ακόμη πελάτης, προμηθευτής κλπ.

Παραδείγματα συμπεριφορών που μπορεί να προκαλούν τη δημιουργία ενός αρνητικού περιβάλλοντος περιλαμβάνουν:

• αστεία/έντονα υπονοούμενα
• σχόλια για τα φυσικά χαρακτηριστικά κάποιου
• σεξουαλικές φωτογραφίες
• προσβλητικές εκφράσεις
• άσεμνες χειρονομίες

Οι χώροι εργασίας μικρών επιχειρήσεων είναι συνήθως στενά συνδεδεμένες κοινότητες και μερικές από τις παραπάνω συμπεριφορές μπορεί να αποτελούν μέρος καλοδουλεμένων πειραγμάτων ή φίλων που αστειεύονται. Είναι εύκολο υπό τον μανδύα του χιούμορ κάποιου να ξεπερασθεί η κόκκινη γραμμή και να προσβάλει κάποιον άλλο.

Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι η απόρριψη  την πρώτη στιγμή που εκφράζεται. Πως?

• Σε περίπτωση εμφάνισης καταγγελίας, αναλάβετε δράση άμεσα και γρήγορα. Θα πρέπει να μιλήσετε με τον υπάλληλο που υποβάλλει την καταγγελία, τον καταγγελόμενο για την παρενόχληση και όποιον άλλο μπορεί να παράσχει πληροφορίες (για παράδειγμα, συνεργάτες στο ίδιο τμήμα).
• Τηρείστε απόλυτη εμπιστευτικότητα στις καταγγελίες.
• Δημιουργήστε μια ατμόσφαιρα ανοικτής επικοινωνίας. Εάν τα προσβλητικά σχόλια του κυρίου Χ κάνουν την κυρία Ψ να αισθάνεται ενόχληση και αμηχανία, θα πρέπει το περιβάλλον εργασίας να διασφαλίζει μια σιγουριά ώστε να έχει το σθένος να μπορεί να του πει να σταματήσει. Όταν έχει καταστεί σαφές ότι οι σεξουαλικές προτάσεις δεν είναι αποδεκτές, τότε μπορεί να προληφθεί μια κατάσταση στην αρχική κιόλας φάση πριν φθάσει να γίνει μια επίσημη καταγγελία.
• Γραπτές οδηγίες πολιτικής για τη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, ως μέρος του εγχειριδίου ενημέρωσης των υπαλλήλων σας, το οποίο οι υπάλληλοι πρέπει να διαβάσουν και να υπογράψουν. Καθιέρωση διαδικασίας για την αντιμετώπιση παραπόνων περί παρενόχλησης. Δεδομένου ότι οι εργαζόμενοι συχνά παρενοχλούνται από τους προϊσταμένους, ο επιβλέπων δεν πρέπει να είναι ο μόνος άνθρωπος στον οποίο μπορούν να μιλήσουν οι εργαζόμενοι. Ενημερώστε τους υπαλλήλους ότι μπορούν να έρθουν σε εσάς ή σε κάποιον άλλο έμπιστο διευθυντικό στέλεχος το οποίο θα είναι αμερόληπτο.

Πηγή: Ελεύθερη απόδοση στα Ελληνικά δεδομένα  από μέλη του ΚΕΜΕΛ https://www.score.org/blog/what-every-small-business-owner-needs-know-about-sexual-harassment

https://www.score.org/blog/how-prevent-and-address-bullying-workplace